‘Makkelijk’ eten zorgt voor overeten

29 maart 2022 Naomi Heidinga

Foto's: Oscar van der Wijk

Hoe kan slimme technologie bijdragen aan gezonder eten? In het Wageningse voedingslab zijn ze dat aan het onderzoeken. Met behulp van sensoren, scanners, speciale camera’s en Artificiële Intelligentie (AI) wordt data verzameld over wat en hoe men eet.

Al die data leveren inzichten op die niet alleen interessant zijn voor bijvoorbeeld diëtisten, maar ook voor de voedingsmiddelenindustrie. Want waarom eten mensen sneller te veel van sommige ultra-bewerkte voedingsmiddelen?
Guido Camps is onderzoeker AI en voeding bij Wageningen University & Research en OnePlanet Research Center. Het voedingslab is zijn speeltuin. In het lab maakt hij gebruik van diverse technieken om te meten hoeveel en wat iemand eet. Een trendbreuk met het verleden, want voorheen werd bij het meeste onderzoek over voeding gebruik gemaakt van vragenlijsten.
Dat levert lang niet altijd betrouwbare gegevens op, want mensen weten vaak achteraf niet meer precies wat ze een dag of een aantal dagen geleden hebben gegeten. Of zijn uit schaamte of nonchalance niet eerlijk over hun voedselinname, een probleem waar ook diëtisten tegenaan lopen. “In het beste geval zijn vragenlijsten ongeveer zestig procent accuraat. Daarnaast is het arbeidsintensief om ze in te vullen en te verwerken,” aldus Camps.

Trucjes

Dat vraagt om betere gegevens over wat mensen eten, wanneer ze dit doen, en hoeveel ze eten. Het team van Camps heeft daar ‘supercoole’ trucjes voor in het Hungry Robots Food Lab, dat hij begin 2021 opzette. In het lab registreren camera’s bijvoorbeeld hoe vaak iemand kauwt en hoelang je over een hap doet. Met machine vision worden gezichtskenmerken zoals de neus, lippen en mondhoeken herkend en kan worden vastgelegd hoe iemand hapt, kauwt en slikt. De proefpersoon heeft hierbij een camera voor zijn neus die het eetgedrag vastlegt.

Met machine vision kan worden vastgelegd hoe iemand hapt, kauwt en slikt

Even wennen in het begin, maar proefpersonen zijn dat snel vergeten. “Ik denk dat een camera de resultaten minder beïnvloedt dan wanneer je als proefpersoon weet dat je door een mens in de gaten wordt gehouden. De aanwezigheid van de camera zal het kauwgedrag niet al te veel beïnvloeden, want heel bewust anders kauwen houd je waarschijnlijk niet lang een hele maaltijd vol, daarvoor is het teveel een automatisme.”

Machine vision

Mede dankzij het gebruik van machine vision heeft Camps kunnen kijken naar een mogelijke oorzaak van overeten bij ultra-bewerkt voedsel. Met zijn team heeft hij kunnen vaststellen dat het gevaar van ultra-bewerkt voedsel niet in de bewerking zelf schuilt. “Sommige wetenschappers beweren dat bewerkt voedsel ongezond is, terwijl bewerking goed is voor de houdbaarheid en voedselveiligheid. Onze studie laat zien dat mensen sommige ultra-bewerkte voedingsproducten makkelijker eten, waardoor ze ook meer eten.”
Dat hangt samen met het aantal kauwbewegingen. Hoe meer we moeten kauwen, hoe eerder we verzadigd zijn. Deze relatie was al eerder bekend, maar nog niet eerder werd deze relatie zo duidelijk aangetoond. “Omdat je minder goed op ultra-bewerkt voedsel hoeft te kauwen, krijg je geen verzadigd gevoel.”

Lekker en makkelijk

Het ultra-bewerkte voedsel is in onze maatschappij overal voorhanden. Het is niet alleen lekker, maar ook makkelijk. Denk maar aan ontbijtdrankjes en smoothies. In de laatste zit weliswaar veel groente en fruit, maar dan op een wijze die voor veel minder verzadiging zorgt dan wanneer je de stuks groenten en fruit in zijn geheel zou eten. “We weten wel dat voeding die we halen bij een drive through van een snackbar niet gezond is. Maar de drempel om dit voedsel te kopen is heel laag. Bovendien is het lekker. De voedingsindustrie zou kunnen kijken naar mogelijkheden om lekker voedsel iets minder makkelijk eetbaar te maken, waardoor mensen eerder een verzadigd gevoel krijgen. En het risico op een te hoge calorie inname wordt verkleind. Of dit moet gebeuren is een maatschappelijke discussie. Het is een politieke keuze, en aan de voedingsindustrie zelf. We kunnen in ieder geval samen naar oplossingen kijken.”

Verzadiging

In een kleinschalig Amerikaans onderzoek dat in 2019 werd uitgevoerd door Kevin Hall, werd al bewijs gevonden voor de hypothese dat ultra-bewerkt voedsel tot een mindere verzadiging leidt, en dat mensen daardoor eerder geneigd zijn om te overeten. Aan het onderzoek deden twintig proefpersonen mee. Ze kregen twee weken lang onbewerkt voedsel te eten, en twee weken enkel bewerkt voedsel. De bewerkte en de onbewerkte maaltijden kwamen overeen wat betreft koolhydraten, vet, suiker, zout en calorieën.
Ook al waren de beide menu’s qua calorieën, vezels en energie zoveel mogelijk hetzelfde, toch bleken mensen met een dieet van bewerkte producten dagelijks zo’n 500 kcal per dag meer binnen te krijgen. Zij kwamen aan, terwijl mensen van het eten van onbewerkte voedingsmiddelen afvielen. “Maar juist in dit onderzoek bleek ook dat de eetsnelheid bepalend was voor de inname, dat zou dus wel eens belangrijker kunnen zijn dan bewerking,” aldus Camps

Slimme technieken

Andere technieken binnen het voedingslab waar Camps gebruik van maakt zijn bijvoorbeeld hyperspectrale camera’s en slimme dienbladen. De hyperspectrale camera’s kunnen licht waarnemen dat buiten het spectrum van het menselijk oog licht. Daarmee kan het verschil tussen bijvoorbeeld cola en suikervrije cola worden gedetecteerd: de camera ziet gewone cola als een siroop vol suikermoleculen, terwijl suikervrije cola op water lijkt. Een hyperspectrale camera kan bovendien dieper door materie heen kijken.

Het slimme dienblad registreert bij iedere hap die ervan afgenomen wordt automatisch hoeveel eten ervan af gaat. Ook wordt gebruik gemaakt van een smartwatch met een sensor. Deze registreert welke handbewegingen je maakt. “De sensor kan met een nauwkeurigheid van vijfennegentig procent uit je hand- en polsbewegingen halen of je aan het eten bent.” De smartwatch met sensor en het slimme dienblad kunnen worden ingezet bij voedingsonderzoeken of in de zorg. “Zo kun je bijvoorbeeld in de gaten houden of mensen wel genoeg eten.”
Meer weten over het voedingslab van Camps? Kijk op https://hungryrobots.guidocamps.com.

EVMI 2 2022 Guido Camps 2

Guido Camps

Een duizendpoot: onder andere verbonden sinds
2014: Wageningen University & Research
2019: OnePlanet Research Center
2021: Innovation Center for Artificial Intelligence
2021: Wetenschappelijk adviesraad Maag Lever Darm Stichting
2022: Expertlid Investment Committee Oost Nederland

Altijd op de hoogte blijven?