Tekst: Ron Verleun, bestuurslid FEDA, marktgericht manager
Wanneer het onderwerp Voedselveiligheid ter sprake komt, hangen daar veel begrippen en belevingen aan. In het algemeen is het een term om aan te geven in welke mate ons voedsel (on)veilig is voor de gezondheid. Menselijke aspecten, zoals intoleranties en allergieën, kunnen vóórkomen. Technische aspecten zoals voedselvergiftiging en -bederf moeten juist worden voorkómen.
Als techneut laat ik menselijke aspecten maar buiten beschouwing. Bij de technische aspecten kunnen we het wel hebben over zaken als risicoanalyse, risicocommunicatie en risicobeheer vanuit verschillende disciplines. Ik beperk me hier daarom tot wat gedachten over het inzetten van techniek ten dienste van risicobeheer. De rest is voer voor een andere verhandeling.
Risico’s
Risico’s zijn er in de hele keten van de voedselverwerking. Van kweken, bewerken, opslag, transport tot productie: alle stadia zitten vol met interne en externe risico’s. Welke risico’s dat zijn en wat hun waarde is, mag misschien wel wat vaker worden uitgewerkt. En dan is vooral belangrijk wat er met die risico’s wordt gedaan. Vermijden we ze of proberen we ze te beheersen, over te dragen of te accepteren. Wanneer het gaat over voedselveiligheid klinkt het aannemelijk om maar zoveel mogelijk risico’s te vermijden of - als dat niet lukt - ze zoveel als kan te beheersen.
'Analyse van voedselstromen is een must'
Risico’s vermijden kan door ze te meten. Veel grootheden van grondstoffen zijn ook op afstand meetbaar. En met de huidige communicatiemiddelen is het niet moeilijk om data realtime te verzamelen en beoordelen. De Industrie 4.0 gereedschapskist biedt daarvoor ruime mogelijkheden. Met het Industrial Internet of Things leveren sensoren data op, en een goed stuk software maakt daar informatie (KPI’s) van. De computer is prima en vaak beter dan de mens in staat om data te beoordelen, om trends waar te nemen. En dus te signaleren. Computers kunnen dat sneller en ook nog eens consequenter dan een mens.
Ambacht
En dan komt meteen de meerwaarde voor het ambacht, de specialistische kennis, naar boven. Die kennis moet je niet meer inzetten voor het constant analyseren en monitoren, zeg maar het repeterende werk. De kracht van die kennis kan beter ingezet worden voor het ontwikkelen van meer toepassingen, het definiëren van die KPI’s en het beoordelen van de ‘off specs’ en uitzonderingen.
In de afgelopen decennia zijn de voedselketens veel complexer geworden. (Half)producten bestaan soms uit tientallen grondstoffen waarbij meerdere leveranciers, importeurs, handelaars, transporteurs, telers en verwerkers in de hele wereld betrokken zijn. Deze internationale handelsstromen en buitenlandse opslag van grondstoffen blijven toenemen. Risicobeheersing - lees veel meer analyse tijdens de diverse stadia - wordt hier een must. Techniek inzetten dus. Daarmee wordt dan ook de traceerbaarheid een stuk geoptimaliseerd. Ook voor het risicobeheer bij voedselveiligheid geldt: Meten is weten, gokken is dokken.