EUIPO start campagne tegen namaakvoedingsmiddelen en -dranken

De voedingsmiddelen- en drankenindustrie is een hoeksteen van de EU-economie, maar er zijn ook steeds meer namaakproducten in omloop. Wijn en gedistilleerde dranken worden in vergelijking met andere producten het meest na gemaakt. Daarna zijn olijfolie, bier, vlees en zuivelproducten het kwetsbaarst. Het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) – dat sinds 1994 de registratie van EU-handelsmerken beheert – maakt zich zorgen. De namaak gaat volgens nieuwe cijfers van het EUIPO gepaard met een groot jaarlijks verlies.

EUIPO-campagne

Het EUIPO stelt de dreiging van nep voedsel en drank daarom aan de kaak in de campagne: ‘Wat staat er op uw tafel?’ Consumenten krijgen praktisch advies over hoe zij zich tegen namaakproducten kunnen beschermen. Het initiatief stamt voort uit de recente berichten waaruit blijkt dat namaak in de voedsel- en drankensector nog steeds risico’s vormt voor de gezondheid van consumenten. In het SOCTA-verslag 2021 van Europol wordt namelijk gewaarschuwd dat frauduleuze voedingsmiddelen gevaarlijke stoffen bevatten. Dit zijn stoffen als methanol, kwik, fipronil en diverse insecticiden of pesticiden. 

João Negrão, uitvoerend directeur van het EUIPO: "Namaakvoedingsmiddelen en -dranken vormen een groot probleem voor de volksgezondheid. Onze campagne heeft tot doel consumenten de kennis te verschaffen om zichzelf te beschermen en tegelijkertijd legitieme bedrijven te ondersteunen die de EU-kwaliteitsnormen naleven. Dit is een strijd die we samen moeten voeren: autoriteiten, producenten en consumenten.”

Omzet- en baanverlies

De wijn- en gedistilleerde dranken sector was in de periode 2013-2017 het meest getroffen door namaak. In totaal ging 2289 miljoen euro aan omzet verloren en werden bijna 5700 banen per jaar in de EU vernietigd als gevolg van namaak. Ook de belastingderving voor deze producten was aanzienlijk, namelijk 2.068 miljoen euro. Alleen al in Nederland gaat in deze sector jaarlijks 57 miljoen euro aan omzet en meer dan 33 banen verloren. 

Namaakfabrikanten misleiden consumenten

Recente bevindingen tonen de alarmerende omvang van deze vervalsingen, een criminele activiteit, aan. Europol benadrukt in hun SOCTA-verslag 2025 dat de groei van de e-commerce vervalsers nieuwe mogelijkheden biedt om frauduleuze levensmiddelen te distribueren. Hierdoor wordt het voor consumenten steeds moeilijker om authentieke producten te herkennen. Criminelen manipuleren voedseletiketten en -verpakkingen en passen ook productieprocessen aan. Ze richten zich op producten met een hoge waarde. 

Voor de namaak van (alcoholische) dranken gebruiken georganiseerde criminele groepen geavanceerde methoden om consumenten te misleiden. Namaakfabrikanten hergebruiken vaak originele flessen of drukken valse etiketten om op lege flessen te plakken. Hierdoor wordt het voor consumenten en autoriteiten moeilijker om legitieme producten van frauduleuze producten te onderscheiden.

Operatie: inbeslagneming aan 91 miljoen euro

Tijdens de jaarlijkse OPSON-operatie van Europol en Interpol in samenwerking met andere wetshandhavingsinstanties zijn er namaakvoedingsmiddelen ter waarde van 91 miljoen euro in beslag genomen in 2024. Het gaat om 22.000 ton levensmiddelen en ongeveer 850.000 liter (voornamelijk alcoholische) dranken uit 29 Europese landen. De operatie heeft bovendien geleid tot de ontmanteling van elf criminele netwerken en 278 aanhoudingen. 

Alliance Against Counterfeit Spirits (© AACS)

China en Turkije behoorden tot de landen van herkomst die het vaakst werden genoemd in verband met namaakvoedingsmiddelen en -dranken die in 2019 en 2020 aan de buitengrenzen van de EU in beslag zijn genomen. Wijn is bijzonder kwetsbaar voor namaak. Andere producten die sterk worden getroffen door namaak zijn olijfolie, bier, vlees, kaas en zuivelproducten.

Het belang van geografische aanduidingen (GA’s)

Geografische aanduidingen (GA's) stellen consumenten in staat om kwaliteitsproducten te herkennen en te vertrouwen. Daarnaast helpt het voedselproducenten om hun producten beter op de markt te brengen. Deze aanduidingen beschermen de namen van producten die afkomstig zijn uit specifieke regio's en die kwaliteiten of kenmerken bezitten die hoofdzakelijk te danken zijn aan die geografische omgeving. 

Het EU-systeem van GA's omvat de beschermde oorsprongsbenaming (BOB), de beschermde geografische aanduiding (BGA) en de gegarandeerde traditionele specialiteit (GTS). Deze certificeringen behouden het rijke culinaire erfgoed van Europa en bieden consumenten de garantie van authenticiteit en kwaliteit. Momenteel zijn er in de Europese Unie meer dan 3600 producten geregistreerd als geografische aanduiding.

Campagne om consumenten te beschermen

Het EUIPO adviseert de consument om bij officiële detailhandelaren en distributiekanalen en op officiële websites van merken te kopen om namaakproducten te vermijden. Het controleren van de productetikettering en de herkomst en het zoeken naar certificeringslogo's kan helpen om de echtheid van het product te bevestigen. Consumenten moeten met name letten op officiële EU-labels voor geografische aanduidingen om de authenticiteit van de producten die zij kopen te garanderen. 

Het is ook belangrijk om de verpakking en het product zelf zorgvuldig te onderzoeken, aangezien namaakproducten vaak afwerkingsfouten of spelfouten vertonen. Het gebruik van authenticatiemiddelen, zoals QR-codes en hologrammen, kan verder helpen bij het controleren van de authenticiteit van een product. Het EUIPO heeft een technologische gids ter bestrijding van namaak en piraterij gepubliceerd met meer dan 40 technologieën die ondernemers kunnen helpen hun merken te beschermen. 

Hoe het EUIPO te werk gaat

(© EUIPO )

Het EUIPO zet zich actief in voor de bestrijding van namaak in de hele EU. In het kader van zijn inspanningen werkt het samen met verschillende organisaties en wetshandhavingsinstanties, waaronder politieagenten en rechthebbenden, om de grensoverschrijdende samenwerking en handhaving in Europa te verbeteren.

In het kader van grote operaties verstrekt het EUIPO-expertise op het gebied van intellectuele-eigendomsrechten. Ook biedt het opleidingen aan.