Vissoort identificeren met nieuwe DNA-database

18 juni 2020
Foto: Pxhere

Goedkopere vis verkopen als een duurdere vissoort, dat komt voor. Het gebeurt vaak in versneden en dus onherkenbare vorm. Om deze fraude tegen te gaan ontwikkelde het Belgische Instituut van Landbouw en Visserijonderzoek (ILVO) een methode waarmee het DNA van de vis bepaald kan worden op basis van een nieuwe vis-DNA-database.

Binnen het internationale wetenschappelijke project Seafood Tomorrow, waarbij ILVO is aangesloten, is een gespecialiseerde databank opgebouwd met de DNA-profielen van commerciële zeevissoorten. “Zelfs wanneer de tong of kabeljauw verwerkt is tot filet of tot brokjes in een visschotel kunnen we via de zogenaamde DNA barcoding techniek, die een vergelijking maakt met de vis-DNA-database, de identiteit van de oorspronkelijke vis bepalen,” zegt onderzoeker Dumas Deconinck.

Databank

Publieke referentiedatabanken verwijzen nog te vaak naar misleidende of foute soortnamen, waardoor de identificatie van een vissoort in de databank lastig is. Het Seafood Tomorrow team bouwde daarom een betrouwbare databank van DNA-sequenties voor drie specifieke genen COI (Cytochroom Oxidase I), Cytb (Cytochroom b) en rhodopsine. Hiervoor gebruikten de onderzoekers gevangen of gekweekte vissen uit de Baltische zee, de Noordzee, noordoost-Europese wateren, het noordoosten van de Stille Oceaan en het noordoosten van de Atlantische Oceaan.

In de databank zijn 42 Europees commercieel belangrijke zeevissoorten opgenomen. Onderzoekers kunnen nu een stukje vis uit bijvoorbeeld een kant-en-klare maaltijd correct identificeren.

Onderzoek

De onderzoekers van ILVO namen meteen de proef op de som en namen zo'n 180 monsters van kabeljauw en tong, twee vissoorten die vaak worden verwisseld met een goedkopere soort, in restaurants, groothandels, verwerkers, vishandels en supermarkten in heel Vlaanderen, met name in West-Vlaanderen en de regio rond Gent. Alle visproducten waren op het zicht onherkenbaar. Het ging meestal om bereide of verwerkte vis. Van 98 procent konden de onderzoekers met DNA-analyse de identiteit bepalen.

Van de 132 stalen kabeljauw bleken er 3 (gemiddeld 2 procent) te zijn vervangen door een goedkopere soort zoals Alaskapollak, schelvis en koolvis. De onderzoekers leidden dit terug naar 6 procent fraude bij catering, 5 procent bij import en 3 procent bij vishandelaars. Van de 41 stalen tong waren er 7 vervangen (17 procent) door Japanse schar, Senegalese tong, tropische tong, tongschar of de kweekvis panga. Beide monsters uit de groothandel bleken een andere soort te zijn, in de voedingsindustrie was er 50 procent fraude, bij detailhandel 20 procent en bij cateraars 8 procent.

Controle door de hele keten

“Met deze fraudecijfers per ketensegment kunnen we niet de identiteit van de fraudeur achterhalen.” verduidelijkt Deconinck. “De foute vis in de supermarkt bijvoorbeeld kan tijdens alle eerdere stappen van handel en verwerking, dus zowel bij import, in de groothandel als tijdens verwerking verwisseld zijn. De resultaten tonen wél aan dat er controle nodig is door de hele keten, en niet enkel in restaurants. Bij eerdere studies leek men er namelijk van uit te gaan dat de fraude meestal aan het eind van de keten gebeurt, omdat de controles daar zogezegd minder streng zijn. Met onze studie hebben we kunnen aantonen dat dit niet het geval is.”

De Belgische controleurs kunnen gebruik maken van de nieuwe DNA-databank. Uitgebreidere controles moeten aantonen of de cijfers uit de studie ook representatief zijn voor heel België. “De cijfers zijn alvast lager dan die van een eerdere studie in Brussel. Onze stalen waren grotendeels afkomstig uit West-Vlaanderen, waar er misschien meer kennis is over vis en vissoorten bij de consumenten,” aldus Deconinck.

De Vlaamse minister van Landbouw en Visserij Hilde Crevits is in elk geval blij met de nieuwe database. “Deze methode laat toe dat de controles nog beter verfijnd kunnen worden. Ik kan dit alleen maar toejuichen want onze Vlaamse visserijsector draagt kwaliteit hoog in het vaandel.”

Altijd op de hoogte blijven?