Een duurzame productieketen is het doel van ProTerra. En dat doel komt steeds meer in zicht. De organisatie heeft al met diverse partijen overeenstemming bereikt over de afname van gecertificeerde soja. “Uiteindelijk moet duurzaam de standaard worden. Dat is de toekomst”, stelt Peter Sakkers.
EVMI achtergrond & analyse – Verduurzaming voeding
De samenwerking tussen Solidaridad en ProTerra komt momenteel vooral tot uiting in India. Foto's: Tessa Nederhoff en Solidaridad
De ProTerra Foundation is operationeel sinds 2005. De organisatie richt zich op het bevorderen van een duurzame sojaproductie. Peter Sakkers, executive vice president bij ProTerra en Gert van der Bijl, internationaal programmamanager soja bij ontwikkelingsorganisatie Solidaridad, vertellen over de successen die ze hebben geboekt.
India
De samenwerking tussen Solidaridad en ProTerra komt momenteel vooral tot uiting in India. Dit land is het vijfde sojaland ter wereld. Acht miljoen kleine boeren produceren er jaarlijks 12 miljoen ton soja. Alle soja die hier wordt gezaaid is non-ggo. India exporteert jaarlijks 4 miljoen ton sojaschroot, waarvan steeds meer naar Europa. In het land werken Solidaridad en ProTerra samen om de sojaproductie te verduurzamen.
Solidaridad is een internationale netwerkorganisatie voor duurzame handel van onder meer soja. De organisatie ondersteunt de verduurzaming van de sojaproductie in Zuid-Amerika, China, India en een aantal Afrikaanse landen. “Solidaridad is operationeel in het veld en ondersteunt boeren met trainingen en demonstraties, terwijl ProTerra ervoor zorgt dat certificatie via de ProTerra-standaard mogelijk is”, legt Sakkers uit.[kader]
Wereldwijd actief
ProTerra is met de certificering van boeren niet alleen actief in India, maar ook in onder meer Canada en Brazilië. “In steeds meer landen kan worden gecertificeerd. Sinds kort ondersteunen we ook boeren in Centraal- en Oost-Europa. Daar is veel goede grond beschikbaar, maar zijn boeren nog niet gewend om te produceren voor de markteconomie. Veel grond ligt braak. Daarom hebben zestien landen nu de handen ineen geslagen om deze boeren, met grote steun van de lokale overheden, te helpen professionaliseren”, vertelt Peter Sakkers, executive vice president bij ProTerra. “En dit Donau-soja-project voldoet meteen aan de vraag naar lokaal geteelde eiwitten.”[/kader]
Productieverhoging
Solidaridad steunt in India zo’n 30.000 boeren; de organisatie leert ze effectiever met hun land om te gaan en de productie te vergroten, bijvoorbeeld door gebruik van beter zaad, betere zaaimethoden en het gebruik van biomeststoffen. Certificering is hierbij niet het eerste doel van Solidaridad. “Het is vaak een stip op de horizon waar de boeren naartoe werken. Wij helpen hen met training en begeleiding dit punt dichterbij te halen. Door certificering in het achterhoofd te houden, werkt een boer aan verbetering. De productie verhoogt, waardoor bijvoorbeeld kinderarbeid niet meer nodig is en kinderen naar school kunnen”, vertelt Van der Bijl.
Ondertussen voldoet ongeveer de helft van de Indiase boeren die meedoen aan het project aan een duurzaamheidsstandaard. Maar omdat het voor een deel van de boeren lastig is om ineens aan alle voorwaarden te voldoen, heeft ProTerra een instapniveau ontwikkeld. “Daarbij is slechts sprake van verificatie, niet van certificatie.”
Standaard
Gert van der Bijl van Solidaridad en Peter Sakkers van ProTerra hebben al verschillende successen geboekt in hun strijd voor duurzame sojaproductie.
Volgens Sakkers is het echter noodzakelijk om aan een standaard te voldoen, wil een boer een meerprijs kunnen ontvangen voor zijn soja. “Vandaar dat wij een standaard hebben ontwikkeld. Deze standaard is vanaf 2005 operationeel.” De kosten voor de gecertificeerde soja ontstaan voornamelijk door de segregatie van de soja door de hele keten heen. Segretatie is nodig doordat ProTerra werkt met non-ggo soja. In India is dit overigens minder van belang, aangezien daar alleen non-ggo soja wordt gezaaid.
Criteria
De standaard van ProTerra vertoont verder grote overlap met die van RTRS (Round Table on Responsible Soy). Ook RTRS werkt aan een verantwoorde sojaproductie. Beide stellen bijvoorbeeld eisen op het gebied van milieu, ecologie, arbeidsomstandigheden en lokale wetgeving.“
De RTRS- en ProTerra-standaard hebben dezelfde basis, de Basel-criteria. Toch is er een belangrijk verschil: ProTerra certificeert alleen non-ggo soja. “Genetische modificatie is niet de oplossing om het voedselvraagstuk op te lossen. Het is veel effectiever om boeren te ondersteunen bij hun productie en daar productieverhoging door te realiseren. En daarbij is er nooit goed onderzoek gedaan naar de gevolgen voor de gezondheid van genetische modificatie”, zo verklaart Sakkers de keuze.
Uiteindelijk is het volgens Sakkers best mogelijk dat RTRS en ProTerra uitwisselbare standaarden worden. “We hebben de drive om de standaarden uitwisselbaar te maken. We werken in ieder geval samen, want we streven eenzelfde doel na”, aldus Sakkers.
Handelsketens
Solidaridad en ProTerra richten zich niet alleen op de boer, maar op de hele handelsketen. Sakkers: “We richten ons ook op bedrijven ven verderop in de keten. Door hen het belang van gecertificeerde soja in te laten zien, kunnen we de boeren afzet garanderen. En dat is nodig, want wanneer boeren hun gecertificeerde soja niet kwijt kunnen tegen een meerprijs, loont het de extra moeite niet. ProTerra helpt Solidaridad om de gecertificeerde producten in de keten te brengen en ze te volgen tot aan de eindgebruiker.”
ProTerra richt zich bij hun verduurzamingsmissie op bedrijven, niet op de consument. “Direct contact met de consument is minder effectief. Consumenten zijn zich er vaak niet eens van bewust dat er soja in een bepaald product is verwerkt”, aldus Van der Bijl. “Consumenten mobiliseer je via de retail. De retail moet een visie ontwikkelen waarbij ze hun verantwoordelijkheid nemen. Als een supermarkt zegt dat ze alleen ggo-vrij vlees in de schappen willen hebben, moeten ze dat niet als standaard stellen en daarna achterover leunen. Zij moeten ervoor zorgen dat die eisen aan het begin van de keten worden gerealiseerd, bijvoorbeeld door samenwerkingen aan te gaan met duurzame initiatieven. Dat vereist een andere mindset. In Nederland zien we dat de retail hier nogal afstandelijk mee omgaat”, vult Sakkers aan.
Labeling
Sakkers ziet labeling als een manier om producenten te dwingen tot een duurzamere productie. “Wanneer er op het etiket staat of in een product ggo of non-ggo materiaal is verwerkt, kan de consument eisen dat er niet-gemodificeerde grondstofen voor producten worden gebruikt”, aldus Sakkers. “Nu zijn ze zich vaak niet bewust van het feit dat er gemodificeerde grondstoffen worden gebruikt die via het diervoer in de keten terechtkomen. Dan kun je ook niet verwachten dat ze eisen stellen.” De vice president is er niet bang voor dat het aanbod in dat geval achterblijft bij de vraag. “
Door marktwerking wordt het aanbod vanzelf groter. En potentieel is er al veel duurzame soja beschikbaar.” Jaarlijks wordt er nu zo’n 5 miljoen ton Pro- Terra-gecertificeerde soja geproduceerd, voornamelijk in Brazilië. De voornaamste belemmering om meer te produceren, is de afwezigheid van meer contracten om voor boeren de hogere uitgave voor segregatie te rechtvaardigen.
Uiteindelijk denken Van der Bijl en Sakkers dat deze kritische houding van de consument ertoe leidt dat alles wat in de supermarkt ligt, duurzaam is geproduceerd. “De consument moet daar in de toekomst niet meer over na hoeven te denken. Duurzaam moet de standaard worden, zodat de consument kan denken: het maakt niet uit wat ik koop, alles is toch duurzaam. Dat is de toekomst.”
Successen
Die toekomst komt al aardig in zicht, onder meer door de inzet van ProTerra. Onlangs hebben diverse retailers zich uitgesproken om duurzame soja af te nemen om duurzaam en non-ggo vlees te garanderen. Dit werd onder andere in 2013 uitgesproken in de Brussel Soy Declaration. “Steeds meer bedrijven, zoals Rewe, Delhaize, Colruyt en Lidl investeren in een verantwoorde productie.”
Daarnaast moet de Ketentransitie verantwoorde soja ervoor zorgen dat in 2015 de 1,8 miljoen ton soja die jaarlijks in Nederland wordt verwerkt, volledig duurzaam (RTRS of gelijkwaardig) is. Sakkers merkt echter dat niet elke aangesloten partij even hard loopt om dit resultaat te bereiken. “Het ligt er vooral aan of het bedrijf zich kan profileren via een merk. Melk bijvoorbeeld is van een merk, maar brood en vlees zijn dat niet; die liggen anoniem in de supermarkt. We merken dat het gevoel van verantwoordelijkheid bij bedrijven met merken groter is.”[kader]
Groepscertificering
In India zijn er veel kleine boeren met 0,5 tot 1,5 hectare grond, waardoor het ondoenlijk is om elke boer te auditen en certificeren wanneer ze aan de productiestandaarden voor verantwoorde soja voldoen. ProTerra werkt daarom met groepscertificering. “Groepen boeren worden via de crusher gecertificeerd. De crusher is verantwoordelijk voor het verwerken van soja dat aan de gestelde criteria voldoet. Via tracking en tracing is inzichtelijk welke soja van welke boer afkomstig is. En bij boeren controleert Cert ID steeksproefgewijs”, legt Peter Sakkers van ProTerra uit. “Doordat we met groepscertificering werken, controleren boeren elkaar onderling. Wanneer één boer niet aan de voorwaarden voldoet, heeft de hele groep daar last van.” [/kader]
Tekst: Tessa Nederhoff