Gisteren besteedde 1Vandaag aandacht aan "de nieuwe Q-koorts" die vanuit varkensstallen omwonenden zou besmetten. We spraken er over met Hans Zaaijer, directeur van Sanquin, die al jaren ijvert voor fundamenteel onderzoek naar de besmettelijkheid en overdracht van Hepatitis-E. Hij denkt dat we beter kunnen letten op wat we eten, dan op de stallen.
Door Cécile Jansen - Foodlog
Bron: 'Slagersleverworst1', Vers-Inspiratie
In 1Vandaag kwamen ongeruste inwoners van Noord-Brabant aan het woord. Zij zijn bang dat ze extra gezondheidsrisico's lopen door de grote veedichtheid in hun provincie. Het zogeheten VGO-onderzoek wijst op een verband tussen pluimveehouderijen en longklachten.
De Q-koorts bleek veroorzaakt te worden door de geitenstallen. Huisartsen signaleren op dit moment een toename van het aantal besmettingen met Hepatitis-E (HEV). Dat zou verband houden met de vele varkensstallen in de provincie. De burgers vinden een voorvechter in Jos van de Sande, de voormalige GGD-arts die indertijd onvermoeibaar de Q-koorts onder de aandacht bleef brengen. Van de Sande vindt dat er meer dan genoeg aanleiding is om dit keer niet af te wachten, uit te zoeken wat er aan de hand is en de stallen als verdachte te beschouwen.
Drie keer zo hoog als in Engeland
In die aanpak wordt hij gesteund door viroloog Hans Zaaijer, directeur van Sanquin, die ook in de uitzending aan het woord komt. Zaaijer pleit al jaren voor fundamenteel onderzoek naar het voorkomen en de verspreiding van HEV. Nederland blijkt wereldwijd het land met de grootste infectiedruk te zijn. Bij ongeveer 1 op de 1.000 Nederlanders zijn HEV-deeltjes aantoonbaar in het bloed. In Groot-Brittannië, waar screening van bloedmonsters al langer praktijk is, is dat 1 op de 3.000 en ook in de landen om ons heen ligt de infectiedruk lager. Hoe dat komt, is nog altijd niet duidelijk. Zaaijer heeft daar wel een helder idee over: besmetting gaat via de voedselketen.
Bij ongeveer 1 op de 1.000 Nederlanders zijn HEV-deeltjes aantoonbaar in het bloed.
Via ons eten
Hij legt het verder uit. En benadrukt dat hij het zo jammer vindt dat nu boven alles de link met varkenshouderij en megastallen gelegd wordt. HEV vind je overal in Nederland terug. Daarom is volgens hem de meest logische hypothese dat we via ons eten besmet raken.
Volgens Zaaijer is HEV de derde grote ziekte die van dier op mens overgaat, een zoönose in vaktaal. De eerste was de gekke-koeienziekte, de tweede de Q-koorts (via geiten) en nu dus HEV van varkens. Varkens worden niet ziek van het virus, en de meeste mensen ook niet. Mannen van rond de 50-60 zijn vatbaarder dan vrouwen. HEV kan wel gevaarlijk zijn voor mensen met een minder goed werkend immuunsysteem. Zij kunnen een chronische of acute leverkwaal aan de besmetting overhouden.
Er komen nu op dit moment signalen van meer gevallen van HEV in Brabant. Hóe dat kan, moet hoognodig onderzocht worden. Volgens het RIVM is er geen sprake van concentratie in varkensrijke gebieden. Zaaijer onderschrijft dat: HEV komt over het hele land verspreid voor. Het kan dus toeval zijn, je kunt ook zeggen: er zijn gewoon geen aanwijzingen dat er een samenhang is met de varkensdichtheid in een gebied. De enige manier om daar achter te komen: meten.
Zaaijer is er echter van overtuigd dat de voedselketen de oorzaak is. Hij noemt daarvoor een aantal argumenten - allemaal circumstantial evidence, grapt hij:
- HEV komt overal in het land voor, er is geen relatie met varkenshouderijen
- Nergens (in de wetenschappelijke literatuur) is nog beschreven dat infectie via de lucht zou plaatsvinden
- Nergens is nog beschreven dat mensen elkaar rechtstreeks kunnen besmetten
- 1 op de 10 varkens in Nederland is HEV-positief
- Onderzoek door Sanquin zelf heeft aangetoond dat 80% van alle leverworsten en paté's - vleeswaren waar lever voor gebruikt wordt - positief test voor HEV. Dat is bevestigd in een studie door de NVWA.
"Kat in het bakkie", aldus Zaaijer. Zonder aarzelen beaamt hij dat HEV de "derde grote zoönose" is. Maar hij grijpt onmiddellijk de gelegenheid aan om te pleiten voor fundamenteel onderzoek naar de besmettelijkheid van HEV. Bij Sanquin begint hij alvast: vanaf 1 juli worden standaard alle bloeddonatie's gescreend op HEV. Zodat het bloed in Nederland in ieder geval 'schoon' is.
Over hoeveel ziektegevallen hebben we het? "In de afgelopen jaren is het aantal geregistreerde gevallen opgelopen van 50 in 2012 naar ruim 300 in 2016", aldus 1Vandaag.