PREMIUM
De energietransitie is onvermijdelijk en massaal. Niet eerder legden zoveel consumenten zonnepanelen op hun dak, installeerden ze warmtepompen en isoleerden hun huis. Als ze nog aan de diensten en middelen konden komen.
Robin van der Velde
2023 – heden Manager Duur-zaamheid bij de FNLI
2022 – 2023 Ministerie van EZK
2016 – 2022 branchevereniging VBZ
2023 – heden Manager Duur-zaamheid bij de FNLI
2022 – 2023 Ministerie van EZK
2016 – 2022 branchevereniging VBZ
Ook de voedingsmiddelenindustrie zet al lange tijd vol in op de energietransitie. De Federatie Nederlandse LevensmiddelenIndustrie heeft Robin van der Velde aangesteld als Manager Duurzaamheid. Hij heeft sinds 1 mei de taak om zaken zoals klimaat en energie, footprinting, voedselverspilling, en internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (met ingebrip van onder andere mensenrechten en ontbossing) aan te pakken. Een behoorlijke uitdaging in deze tijd.
Wat wil de FNLI op het gebied van de energietransitie betekenen voor haar leden? “De energietransitie is een belangrijk thema binnen de voedingsmiddelensector, waar natuurlijk al jaren aan gewerkt wordt. Maar mede door de oorlog in Oekraïne en het klimaatakkoord is het onderwerp de afgelopen jaren in een stroomversnelling gekomen.”
Volop aan het werk
Van der Velde benadrukt dat de voedingsmiddelensector serieus werk maakt van verduurzaming. “Dat gebeurt niet alleen door in te zetten op nieuwe technieken, maar ook door over te stappen naar duurzame energiebronnen en processen efficiënter in te richten. Voor bepaalde technieken en processen zijn er op dit moment nog geen duurzame alternatieven beschikbaar, bijvoorbeeld in processen met zeer hoge temperaturen. Hierdoor is gas momenteel nog een belangrijke energiebron voor bepaalde productieprocessen.”
“Daarbij komt ook nog eens dat Nederland tegen de grenzen aanloopt van wat kan op een aantal terreinen, waaronder op het gebied van elektriciteitsgebruik. Het energienet loopt steeds sneller vol en op steeds meer plekken is de capaciteitslimiet al bereikt. Dit heeft directe gevolgen voor bedrijven die gemotiveerd zijn om verdere verduurzaming te realiseren, maar worden belemmerd door congestie in het netwerk. Bedrijven stellen plannen op voor de komende vijf tot tien jaar om serieuze stappen te zetten richting CO₂-vrije processen. Maar door de onzekerheid in de markt als het gaat om energie komt een aantal bedrijven in de knel.”
Kernboodschap
“Onze kernboodschap is dat bedrijven die de wil hebben om te verduurzamen, maar belemmerd worden door externe factoren zoals beperkte elektriciteitsvoorziening, niet gestraft zouden moeten worden met bijvoorbeeld hogere belastingen op gas. Dergelijke maatregelen hebben directe gevolgen voor hun investeringsmogelijkheden om duurzame technologieën en processen te implementeren. Dit werkt contraproductief. Bedrijven hebben uitgewerkte plannen, maar lopen nu al tegen echt hele concrete obstakels aan.”
Rol FNLI
Wat kan de FNLI hierin betekenen voor haar leden? Van der Velde vertelt: “Als FNLI behartigen we de belangen van de leden op verschillende manieren. Zo zoeken we actief de dialoog op met ambtenaren bij de relevante ministeries en Tweede Kamerleden. We organiseren werkbezoeken en een Verkiezingsdebat. Ook zoeken wij de pers op waar nodig. Dit doen we zowel zelfstandig als in samenwerking met de verschillende branches en onze leden. Deze inspanningen zijn nodig om meer begrip te krijgen voor dagelijkse uitdagingen van bedrijven en om beleidsmakers bewust te maken van de concrete problemen waar bedrijven op stuiten. Ook werken we hierin samen met VNO-NCW, MKB Nederland en Cluster 6.” (zie kader)
Van der Velde wijst op de voordelen van samenwerking in het koploperprogramma Cluster 6. ‘Dit heeft geleid tot meer aandacht voor de voedingsmiddelensector. En meer aandacht betekent vaak meer middelen. Zo is er geld beschikbaar gekomen is er binnen het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat een speciaal team opgericht en worden er concrete casussen opgepakt om samen met de provincie, rijksoverheid en netbeheerders te zoeken naar oplossingen. Ook wordt gewerkt aan ‘maatwerkafspraken’ voor de Cluster 6 bedrijven. In oktober is zelfs een motie aangenomen waarin de regering wordt opgeroepen om maatwerktrajecten te starten voor bedrijven in dit cluster die dat nodig hebben, of om plannen te ontwikkelen die knelpunten in verduurzaming oplossen. Met Cluster 6 wordt er per provincie in kaart gebracht wat de toekomstige energiebehoeften zijn, waar er knelpunten zijn en hoe deze opgelost kunnen worden.”
Cluster 6
Cluster 6 telt negen uiteenlopende sectoren met bedrijven die zich inzetten voor CO2-reductie, verspreid over heel Nederland. Hoewel ze niet behoren tot de vijf grote industrieclusters, zijn deze bedrijven essentieel voor het realiseren van de energietransitie. Ze onderschrijven de klimaatdoelstellingen en hebben zich al enkele jaren met succes ingezet om CO2-uitstoot te verminderen.
In opdracht van het Rijk is een uniforme methode ontwikkeld - Cluster Energie Strategie (CES) - om ontwikkelingen op het gebied van energie, uitstoot en flexibiliteit in de industrie te inventariseren. In deze CES beschrijven de sectoren hoe zij de uitstoot van CO2 verder willen verminderen en wat daarvoor nodig is. Deze bedrijven willen verder verduurzamen, maar de huidige randvoorwaarden daarvoor sluiten onvoldoende aan op de hun ambities. Zo hebben deze bedrijven toegang nodig tot nieuwe duurzame energie-infrastructuur die geschikt is voor grootschalige elektrificatie.
De CES vormt de basis voor gesprekken tussen Cluster 6, provincies en netbeheerders om de uitvoering gezamenlijk vorm te geven. Alleen door samen te werken kunnen deze bedrijven hun innovatiekracht ten volle benutten voor de energietransitie. Dit is essentieel om de doelstelling van 55% minder CO2-uitstoot in 2030 te behalen en de concurrentiepositie van bedrijven te handhaven.”
Cluster 6 telt negen uiteenlopende sectoren met bedrijven die zich inzetten voor CO2-reductie, verspreid over heel Nederland. Hoewel ze niet behoren tot de vijf grote industrieclusters, zijn deze bedrijven essentieel voor het realiseren van de energietransitie. Ze onderschrijven de klimaatdoelstellingen en hebben zich al enkele jaren met succes ingezet om CO2-uitstoot te verminderen.
In opdracht van het Rijk is een uniforme methode ontwikkeld - Cluster Energie Strategie (CES) - om ontwikkelingen op het gebied van energie, uitstoot en flexibiliteit in de industrie te inventariseren. In deze CES beschrijven de sectoren hoe zij de uitstoot van CO2 verder willen verminderen en wat daarvoor nodig is. Deze bedrijven willen verder verduurzamen, maar de huidige randvoorwaarden daarvoor sluiten onvoldoende aan op de hun ambities. Zo hebben deze bedrijven toegang nodig tot nieuwe duurzame energie-infrastructuur die geschikt is voor grootschalige elektrificatie.
De CES vormt de basis voor gesprekken tussen Cluster 6, provincies en netbeheerders om de uitvoering gezamenlijk vorm te geven. Alleen door samen te werken kunnen deze bedrijven hun innovatiekracht ten volle benutten voor de energietransitie. Dit is essentieel om de doelstelling van 55% minder CO2-uitstoot in 2030 te behalen en de concurrentiepositie van bedrijven te handhaven.”
Overbelast netwerk
De FNLI heeft de afgelopen maanden actief geprotesteerd tegen de voorgenomen verhoging van de energiebelasting op gas, zoals gepresenteerd in het aanvullend klimaatpakket in het voorjaar. Van de Velde legt uit: “De FNLI steunt de doelstelling om tegen 2030 een CO₂-reductie van 55% te behalen. Alleen, vanwege het overbelaste stroomnet in Nederland is het voor veel bedrijven niet haalbaar om over te stappen van gas naar (groene) elektriciteit. Wij hebben een speelveldtoets laten uitvoeren door adviesbureau KWA naar de impact van deze heffingen. Voor bedrijven die werken met hoge temperaturen zou deze maatregel betekenen dat zij in 2023 tot wel meer dan 700% extra belasting zouden moeten betalen. Dit zou desastreus zijn voor deze bedrijven. Dankzij onze actieve benadering van de pers en de politiek is deze maatregel voorlopig van tafel geveegd.’”
Ook een onderzoek van het Ministerie van EZK bevestigt deze bevinding. Van der Velde benadrukt dat generieke maatregelen zoals de verhoging van de energiebelasting op gas niet altijd aansluiten bij de behoeften van bedrijven wanneer de randvoorwaarden niet in orde zijn. “Om bedrijven daadwerkelijk de mogelijkheid te bieden om te verduurzamen, is er meer tijd én maatwerk nodig en moeten bestaande belemmeringen voldoende worden weggenomen.”
Spannende tijden
Wat is de stand van zaken? “Door de val van het kabinet is er veel onzekerheid gekomen over de richting van het beleid op een groot en breed aantal onderwerpen. Een aantal zaken gaat door zoals gepland, maar bijvoorbeeld de verhoging van de energiebelasting op gas wordt doorgeschoven tot na de formatie. Dat maakt het heel spannend, want de uitslag van de verkiezingen, zowel in Nederland maar zeker ook in Europa, zal voor een groot deel bepalen hoe de energietransitie verder zal worden vormgegeven. Zoals al eerder gezegd, we lopen in Nederland simpelweg tegen de grenzen aan van wat wij kunnen. Vanwege het voor ons land strategische belang van voedsel is het zaak om de sector een prominente plek te geven. Het is dus aan een nieuwe regering om daadwerkelijk de regie te nemen, keuzes te maken en knopen door te hakken.”
Van der Velde sluit af: “Ik probeer elke dag de wereld iets mooier achter te laten dan ik haar heb aangetroffen, daarom wil ik me vol inzetten voor duurzaamheid. Dat gecombineerd met mijn passie voor voedsel en voeding én natuurlijk de toekomst van mijn jonge dochtertje maakt dat ik me in mijn rol bij de FNLI meer dan uit kan leven. Voeding is een primaire levensbehoefte en iedereen vindt er op een bepaalde manier wel wat van. Het is en blijft daarom ook altijd een actueel en relevant onderwerp.”